څنګه د ښه مسلمان په توګه ژوند وکړو؟
د احسان درجې ته څنګه ځان ورسوو؟
که موږ د مسلمان په توګه د احسان درجې ته ورسیدلو، موږ په حقیقت کې هغې درجې ته رسیدلی یو چې الله تعالې زموږ رسیدل ورته غواړي.
کله چې موږ ځوانان شو، ډيرې هغه اسانتیاوې په ځان سختوو کومې مو چې په ماشوبتوب کې درلودې. اسلام په حقیت کې ډیر آسانه دین دی، خو موږ د ځوانانو په توګه هغه د ځان لپاره ډیر پیچلی کوو. د اسلام پیغام د انسانیت له شروع نه پایښت درلود او د ټولو خلکو لپاره وو. د اسلام پیغام په لاندې توګه خلاصه کیدای شي: الله یوازې یو دی او هغه یو الله خپل له مخلوق سره اړیکه لري. باقی ټول احکام د همدې موضوع محور دي.
داسې آسانه پیغام په حقیقت کې د هر انسان په زړه څرګند پروت دی. هغه کسان چې د چیلې په هیواد کې د دوه اونیو لپاره د مځکې لاندې بند پاتې شوې وو تصور کړﺉ. داچې هغوﺉ دینداره وو یا نه وو دا جدا خبره، اما په هغوﺉ کې به آیا هر یوه دا دعا نه وي کړې چې نجات ومومي؟ خلک که د الله تعالې موجودیت ومنې یا یې ونه منې، اما د ستونزو او تکلیفونو په وخت کې تل هغه ته لومړی ځل ورګرځي.
په ساده الفاظو کې، اسلام د انسان پورته یاد شوي ضرورت ته په پوره توګه ځواب ورکوي. بدون له دې چې پاپ (د رومن کاتولیک لوی مذهی پيشوا) او یا کوم کشیش مینځ کې راشي، اسلام موږ دا دا درس راکوي چې موږ الله تعالی ته مستقیماً سرونه ټیټ کړو او له هغه سره مستقیمې خبرې وکړو. موږ باید د مسلمانانو په توګه، د اسلام دا آسانتیا هیره نکړو.
دا خبره نسبتاْ دیړه آسانه ده چې د شهادت کلیمه (اشهد ان لا اله الی الله و اشهد ان محمد الرسول الله) په ژبه راولو خو د همدې کلیمې په اساس بیا ژوند کول ټول عمر کار غواړي. که چیرته موږ خپل په اسلامې (دینې) چارو کې د کلمې د لوستلو نه روسته پرمختګ ونکړو، نو موږ په حقیقت کې خپل په مسلمانې کې دومره پرمختګ ندی کړی، که څنګه؟ ددې مطلب دا دی، چې موږ باېد هم په علمې او هم په عملې میدان کې پرمختګ وکړو (یعنې هم مو په اسلام کې پوهه زیاده شي او هم مو عمل).
فکر وکړﺉ لکه چې تاسو غوښتل عربې زده کړﺉ، خو ستاسو د عربې ژبې خبرې کول اوس هم هماغسې دې لکه چې ستاسو په ۷ کلنې کې وو، نو په داسې حال کې به تاسو د یوه ماشوم په توګه عربې زده وي. د اسلام لپاره هم همداسې مثال ورکولای شو. که موږ د اسلام په اړه دومره معلومات لرو لکه چې په ماشومتوب کې مو درلودل نو په حقیقت کې زموږ اسلامې ویښتیا او علم اصلاْ ندی زیاد شوی.
ددې لپاره چې موږ ښه مسلمانان شو، موږ باید خپل په دینې چارو کې پرمختګ وکړو. دا خبره هم د نوی مسلمان شویو لپاره صدق کوی او هم د مسلمان پیدا شویو وکړو لپاره. نوي مسلمان شوې وکړي کله ناکله د اسلام په اړه د ډیرو جزﺉیاتو د زده کړې په هکله هک او پک پاتې کیږي. د خطرې خبره خو داده چې دا ټول جزﺉیات، بغیر له دې چې موږ ته د ښه مسلمانیدو زمینه برابروي بلکه کله چې زده کړل شي نو په حقایقو تبدیلیږي.
د حقایقو درک کول ډیره مهمه موضوع ده، خو دا کار به موږ ته د جنت لارې ونه پرانیزی! ما یوه ورځ له یوه مسلمان نه چې په انګلستان کې اوسیده بریښنالیک لاس ته راوړ: «زه دې دنیا ته مسلمان راغلی یم او غواړم چې مسلمان واوسم»! ددې خبرې معنې دا شوه چې، دا سړی پوهیدلی چې ریښتینی مسلمان کیدل د یوې ورځ خبره نده بلکه د ټول عمر په اوږدو کې مبارزه غواړي.
نو اوس پوښتنه دلته ده چې موږ څنګه د مسلمان په توګه تربیه شو، څنګه غوره شو، او حتی څنګه کولای شو لکه پیغمبرانو (ص) غوندې ښه اعمال ترسره کړو؟
دا به ښه نه وي چې موږ تل خپل په ژبه کې عربي کلمات وکاروو، خو په عربي کې یوه داسې کلمه شته چې باید وکارول شي او هغه “احسان ” ده.
د «احسان» لپاره د پښتو کلمه پیدا کول ډیر ګران کار دی، خو همدومره کفایت کوي چې ووایم؛ کله چې انسان د احسان درجې ته ورسیږي نو هغه په حقیت کې هغه درجې ته رسیدلی چې الله تعالې غواړي. کله چې موږ پوه شو چې احسان څه ده، نو هغه وخت به موږ د اسلام په معنې هم پوه شو. د احسان کلمه د یوې عربي کلمې څخه اخیستل شوې ده چې هغه مختلې معنی وی لري.
د دې کلمې بعضی معنی وې په لاندې ډول دي: سم عمل کول، تقویت کول، په یوه فوق العاده ښه حالت کې اوسیدل، ځان سینګارول، په مهربانﺉ سره رویه کول او بلاخره د کمال درجې ته رسیدل او یا و یوه کار کول په بهترینه توګه. په عربې ژبه کې څوک چې احسان کوي هغه ته «محسن» ویل کیږي چې د همدې کلمې جمع بیا «محسنین» ده. او موږ ټول خو بیا په دې پوهیږو چې محسنین په الله تعالی باندې ګران دي، لګه څنګه چې هغه په قرآن پاک کې فرمایي: [هر څوک چې خپل ځان الله تعالی ته وسپاري حال دا چې دی نیکوکار وي نو ده لره اجر ده د ده د الله (ج) سره—او نه به وي هیڅ (قسم) ویره ویره پر دوﺉ باندې او نه به هیڅ چیرته خفه کیږي (د جزا په وخت کې).] البقره ۱۱۲ آیت.
که چیرته موږ ډار، ویره او خپګان خپل له زړه وباسو څومره به په زړه پوری وي. آیا دا (د ویرې او خپګان له زړه ویستل) هغه کار ندی چې ټوله نړۍ یې غواړي؟ موږ به د همدې لیکنې په دوه برخو کې وڅیړو چې یو مسلمان څنګه کولای شي چې هغې درجې ته ورسیږې چې الله تعالې غواړي؟ د احسان او د دې کلمې د معنې په اړه ډيرې مقالې لیکل شوې دي، زموږ مقصد بل شی دی.
زموږ هدف دا دې چې مسلمانانو ته هغه کارونه په ګوته کړو چې د هغه په کولو سره بهتر مسلمانان شي. موږ حتی کولای شو چې د احسان کلمې ته اصلاً رجوع ونکړو بلکه د ښه او واقعي مسلمان جوړیدلو په اړه بحث وکړو—ځکه د احسان مطلب هم همدا دی. کله نا کله داسې هم کیږي چې یو مسلمان دا فکر کوي چې هغه نور د کمال یا احسان درجې ته رسیدلی او نور ضرورت نلري چې د ښه مسلمان کیدو په لور ودرومي.
د مسلمان مطلب ډیر پراخه دی نسبت دې ته چې ووایو ښه اودس کول او په لمانځه سم دریدل او یا سم لمونځ کول. یو مسلمان باید ډیر سفر وکړي ترڅو د اسلام له دې اوږد معنوي سفر څخه ګټه پورته کړي. کله چې تاسو دا ایمانی سفر د اسلام پیل کړ، نو بیا به پوه شﺉ چې په دې سفر کې ډیر په زړه پورې خوندونه شته خو په دې لاره کې صبر کول پکار دي تر څو انسان له یوې ایماني مرحلې څخه بلې ته ولاړ شي. هر څوک چې په دې لار سفر ته درومي هغه به پوه شي چې واقعاً انسان کولای شي چې ورځ تر بلې خپل ایمانې وړانکې پراخې کړي ترڅو نړۍ داسې رنګینه شي چې هره تیاره ماته شي او هر وګری په دې دنیا د مسلمانیدو په هیله وي.
بلاخره په لنډه بیا ځلې باید وویل شي چې احسان یعنې خپل لمونځ په «خشوع او خضوع» باندې کول، خپل له مور او پلار، کورنۍ او الله تعالی څخه راضي کیدل.
د دې لیکنې په دوهمه برخه کې به موږ بعضې کوایف چې له احسان سره په قرآن پاک کې یاد شوي دي زده کړو، او دا به هم زده کړو چې د احسان کولو والا خلکو ته (محسنین) ته څه اجرونه الله تعالی وعده کړي دي.